Waar is een ontlasting van gemaakt? 

Ontlasting ontstaat door de vertering van voedsel in de darmen. Het bestaat voornamelijk uit onverteerde voedingsbestanddelen zoals vezels en water in variabele verhoudingen. Daarnaast bevatten gezonde mensen bacteriën uit de normale darmflora, afgestoten cellen van het darmslijmvlies, spijsverteringssecreties en slijm in de ontlasting.

Darmbeweging: hoe vaak is normaal? 

De frequentie van stoelgang verschilt van persoon tot persoon. Ontlastingsfrequenties van drie keer per dag tot drie keer per week worden als normaal beschouwd. Als de stoelgang minder dan drie keer per week plaatsvindt, wordt dit constipatie (verstopping) genoemd. Frequente stoelgang, aan de andere kant, heeft niet noodzakelijkerwijs een ziektewaarde: volgens de definitie is diarree alleen aanwezig als zachte, ongevormde ontlasting meer dan drie keer per dag wordt doorgegeven.

De hoeveelheid ontlasting is afhankelijk van hoeveel men eet 

De normale dagelijkse hoeveelheid ontlasting is 100 tot 200 gram per dag. Bij een vezelarm dieet of verminderde voedselinname, zoals bij vasten, is de hoeveelheid lager; bij een hoge vezelinname - bijvoorbeeld bij vegetariërs - kunnen ontlastingshoeveelheden tot 1000 gram normaal zijn.

Een verhoogde hoeveelheid ontlasting bij een normale hoeveelheid eten kan ook wijzen op een spijsverteringsstoornis, zoals een ziekte van de alvleesklier. Een waarschuwingsteken is hier als de stoel merkbaar ruikt en tegelijkertijd een vettige glans heeft.

Waarom is de stoelgang anders van kleur? 

De karakteristieke middelbruine kleur van de ontlasting is te wijten aan een afbraakproduct van het rode bloedpigment hemoglobine: als rode bloedcellen in de milt worden afgebroken, ontstaat het galpigment bilirubine, dat met de gal de darm binnendringt en daar de ontlasting bruin kleurt.

Het is dus begrijpelijk dat ziekten van de galwegen een verandering in de kleur van de ontlasting kunnen veroorzaken. Verschillende voedingsmiddelen, medicijnen, infecties, stofwisselingsstoornissen of bloedingen kunnen echter ook de kleur van de ontlasting beïnvloeden.

Wat zegt de kleur over stoelgang? 

Meestal moet de stoel lichtbruin tot donkerbruin van kleur zijn. Kleurveranderingen kunnen optreden als gevolg van een dieet, maar duiden in sommige gevallen op ziekte.

Het volgende overzicht kan u helpen om verschillende ontlastingsverkleuringen correct in te delen:

• diepbruin / zwart: een zeer donkere tot zwarte ontlasting kan duiden op bloeding in de maag of dunne darm en wordt dan teerachtige ontlasting (melena) genoemd. De kleur ontstaat door de afbraak van het bloed wanneer het in contact komt met maagzuur of darmbacteriën. Bepaalde voedingsmiddelen zoals rode biet, spinazie, bosbessen en pure chocolade, evenals houtskooltabletten en ijzersupplementen kunnen er echter ook voor zorgen dat de ontlasting zwart wordt. 
• grijs / kleikleurig / crèmekleurig: als de ontlasting merkbaar licht van kleur is, kan er een ziekte van de galwegen of de lever achter zitten. Andere waarschuwingssymptomen zijn misselijkheid, braken, pijn in de bovenbuik of koliek en bruine urine. In ieder geval moeten lichtgekleurde ontlasting worden opgehelderd door een arts. 
• wit: het röntgencontrastmiddel bariumsulfaat ("bariumzwaluw") wordt gebruikt voor radiologische beeldvorming van het maagdarmkanaal. Het wordt onverteerd uitgescheiden en de ontlasting wordt wit. 
• oker: okerkleurige ontlasting kan optreden bij abnormale vetuitscheiding (steatorroe). Meestal is deze zogenaamde vette ontlasting volumineus, vettig, glanzend en stinkt. De oorzaak is meestal een verstoring van de vetvertering of vetopname in de darm, wat kan voorkomen bij verschillende aandoeningen van het spijsverteringsstelsel en de stofwisseling. Een medisch onderzoek van vette ontlasting is daarom noodzakelijk. 
• groen: Groenachtige ontlasting kan optreden bij het consumeren van voedsel dat chlorofyl bevat, zoals spinazie, boerenkool of sla. Groene diarree daarentegen is een aanwijzing voor een darminfectie. 
• geel: voedsel zoals wortelen, pompoen of eieren kan de ontlasting geel verkleuren. Wanneer echter gepaard gaat met diarree, duidt een gele ontlastingskleur op een darminfectie. 
• rood: consumptie van rode biet, rode bosbessen of rode kleurstof kan ervoor zorgen dat de ontlasting gelijkmatig rood wordt. Als het echter gemengd bloed is, is een bezoek aan de dokter essentieel. 
  

Afwijkingen worden vaak veroorzaakt door voeding en gedrag: een vezelarm dieet, lage drinkhoeveelheden en gebrek aan lichaamsbeweging kunnen leiden tot harde ontlasting en moeilijke stoelgang. Een moeilijke stoelgang leidt op zijn beurt tot verharde ontlasting, omdat water in toenemende mate uit de ontlasting wordt opgenomen als het voor langere tijd in de dikke darm blijft.

Bristol-stoelvorm. Classificatie van de consistentie van de ontlasting 

Aan de Universiteit van de Engelse stad Bristol werd in 1900 een tafel opgesteld om de vorm en consistentie van de stoel te classificeren. De zogenaamde Bristol-stoelvorm omvat zeven stoeltypen:

• Type 1: harde bolletjes, moeilijk uit te scheiden 
• Type 2: stevige, worstvormige brokken 
• Type 3: worstachtig, met een gebarsten oppervlak 
• Type 4: worstachtig, met een glad oppervlak 
• Type 5: gladde, zachte klonten, gemakkelijk uit te scheiden 
• Type 6: papperig met zachte klonten 
• Type 7: dun, waterig, zonder vaste componenten 

Type 3 en 4 worden beschouwd als de "ideale stoel", maar type 5 kan ook voorkomen bij gezonde mensen. Type 1 en 2 worden vaak geassocieerd met obstipatie, terwijl type 6 en 7 worden geassocieerd met diarree.

Als de ontlasting de vorm heeft van een pen of lintnoedel, kan dit duiden op vernauwingen in de darm. Mogelijke oorzaken zijn verklevingen, dikkedarmpoliepen en in zeldzame gevallen dikkedarmkanker. Daarom moet u zo snel mogelijk een arts raadplegen als uw ontlasting dun is.

Bloed in de ontlasting? Zeker naar de dokter! 

Bloed in de ontlasting is een waarschuwingssignaal en moet altijd worden gecontroleerd door een arts. Hoewel de oorzaak in veel gevallen onschadelijk is, kan bloederige ontlasting ook verantwoordelijk zijn voor ernstige ziekten. Mogelijke oorzaken van bloed in uw ontlasting zijn onder meer:

• Anale kloof: Bij tranen in de anus, die bijvoorbeeld kunnen optreden bij chronische constipatie, zit er meestal felrood bloed op het toiletpapier of op de ontlasting. Pijn en een branderig gevoel tijdens stoelgang zijn typerend. 
• Aambeien: Als de ontlasting verbrandt en de anus jeukt na ontlasting, kan dit duiden op een aambei-probleem. Vergrote aambeien worden ook vaak uitgedrukt als felrode bloeding tijdens stoelgang. Pijn daarentegen is nogal atypisch. 
• Darminfectie: Verschillende diarree-pathogenen zoals Salmonella, Shigella, Campylobacter jejuni, amoebe of EHEC kunnen tot bloederige diarree leiden. 
• Ontsteking van de darm: Ontsteking in de darm, zoals colitis ulcerosa, kan bloed in de ontlasting of bloederige diarree veroorzaken. 
• Divertikel: uitsteeksels van de darmwand (divertikels) zijn op zichzelf onschadelijk, maar kunnen ontstoken raken of bloeden en leiden tot bloed in de ontlasting. 
• Tumoren in de darm: Goedaardige (poliepen) of kwaadaardige (darmkanker) gezwellen in de darm of op de anus kunnen bloederige ontlasting veroorzaken. 
  

Wat te doen als er veranderingen zijn in de ontlasting? 

Als u veranderingen in uw stoelgang opmerkt, moet u eerst overwegen of dit het gevolg kan zijn van een dieet. Onbekend voedsel en een ander dagritme - bijvoorbeeld op vakantie - kunnen het uiterlijk, de geur, de consistentie en de frequentie van stoelgang veranderen.

Aan de andere kant zijn aanhoudende, dieetonafhankelijke veranderingen en plotselinge fecale incontinentie redenen voor een doktersbezoek.

Na een gedetailleerd interview en lichamelijk onderzoek zal de arts meestal een palpatie van het rectum uitvoeren. Een bloedtest en ontlastingmonster kunnen wijzen op een ontsteking, een niet-gedefinieerde infectie of bloeding.

De arts zal dan beslissen of een onderzoek nodig is voor verdere verduidelijking.

Ontlasting bij het pasgeboren kind 

De eerste ontlasting van de baby wordt meconium (kinderpek of darmpek) genoemd en is meestal groen tot grijs, zwart en kleverig. Hoewel een foetus in de baarmoeder niets eet, slikt het wel vruchtwater met afvalstoffen en celmateriaal in. Meestal vindt de eerste stoelgang plaats binnen 48 uur na de bevalling.

De baby vormt meestal een voedselontlasting vanaf de tweede tot de vierde levensdag - gemengd met meconium, het wordt een overgangskruk genoemd. De daaropvolgende ontlasting van pure moedermelk is meestal geel tot oranje en heeft een romige consistentie.